Nieswoiste zapalenie jelit (NZJ) nie jest jedną chorobą, a grupą przewlekłych schorzeń występujących w przewodzie pokarmowym. Nieswoiste zapalenie jelit przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Do najczęstszych chorób NZJ zalicza się chorobę Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Choroba Leśniowskiego-Crohna to zapalenie, które może obejmować każdy odcinek przewodu pokarmowego (od jamy ustnej do jelita grubego), chociaż zazwyczaj dotyczy jelit. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to proces zapalny błony śluzowej jelita grubego (głównie jego dwóch odcinków: odbytnicy i okrężnicy), dla którego charakterystyczne są owrzodzenia. Odpowiednio skomponowany sposób odżywiania w remisji pomaga jak najdłużej utrzymać wyciszenie choroby.
Nieswoiste zapalenie jelit – zalecenia dietetyczne
- Regularne spożywanie 5-6 małych objętościowo posiłków dziennie,
- wypijanie 1,5-2 litrów wody, a w przypadku biegunki około 3 litrów,
- uzupełnienie niedoborów witamin i składników mineralnych poprzez wprowadzenie naturalnej żywności bogatej w niedoborowe składniki lub żywności fortyfikowanej, a w poważnych niedoborach przyjmowanie suplementów (po konsultacji z lekarzem),
- unikanie produktów, które nasilają dolegliwości u danej osoby – w różnych przypadkach mogą to być inne produkty, np. pszenica, drożdże, mleko, pomidory, jajka, orzechy,
- ograniczenie dodatku soli do potraw – osoby przyjmujące glikokortykosteroidy są szczególnie zagrożone ryzykiem nadciśnienia tętniczego,
- stosowanie odpowiedniej obróbki potraw – gotowanie (szczególnie korzystne jest gotowanie na parze), przecieranie, miksowanie, spulchnianie (np. moczenie lub dodawanie ubitych białek), pieczenie w folii aluminiowej lub pergaminie, duszenie, dodawanie do potrawy tłuszczu dopiero po jej przyrządzeniu.
Nieswoiste zapalenie jelit – dieta w stanach zaostrzenia lub remisji
W nieswoistym zapaleniu jelit dieta powinna być dostosowana do występujących u chorego objawów. W okresach remisji powinna być jak najbardziej zbliżona do sposobu odżywiania osób zdrowych, z wykluczeniem produktów zakazanych, które mogą wywoływać objawy, a także takich, na które pacjent indywidualnie reaguje źle. W momentach zaostrzenia nieswoistego zapalenia jelit, dieta powinna wpływać na zmniejszenie dolegliwości, takich jak: bóle brzucha, biegunki, wzdęcia, przelewanie się treści pokarmowej. Nieswoiste zapalenie jelit może również doprowadzić do powikłań pozajelitowych: niedożywienie, niedobór białka, kamica nerkowa czy żółciowa, osteopenia, osteoporoza, niedokrwistość (anemia).
Dieta w zapaleniu jelit – produkty niewskazane i dopuszczalne
Produkty, których należy unikać, zwłaszcza w okresie zaostrzenia objawów:
- żywność powodująca wzdęcia, np. szparagi, kapusta, nasiona roślin strączkowych, kalafior, brokuły, cebula, pory, świeże ogórki, piwo, napoje gazowane, gruszki, śliwki, czereśnie,
- produkty zawierające cukry rafinowane (cukier, słodycze, słodkie i tłuste ciasta, wysokosłodzone dżemy, syropy owocowe, słodkie napoje),
- produkty, zawierające cukry fermentujące, czyli laktozę (słodkie mleko i jego przetwory, w mniejszym stopniu fermentowane produkty mleczne) i fruktozę (miód, bardzo słodkie owoce, np. winogrona, soki i syropy owocowe),
- żywność i napoje przyspieszające perystaltykę jelit, np. kawa (w nadmiarze), napoje gazowane, potrawy pikantne, buraki, papryka, szpinak, duże porcje płynów (zup i napojów),
- produkty i potrawy zawierające znaczne ilości błonnika nierozpuszczalnego, np. otręby pszenne, pieczywo razowe, grube kasze, surowe warzywa, owoce ze skórką i drobnymi pestkami.
W okresie remisji można spożywać produkty wymienione powyżej, jednak należy zachować ostrożność i umiar. Należy je jadać w małych ilościach, dobrze ugotowane, miksowane lub rozdrabniane i obserwować reakcję organizmu na ich spożycie.
Produkty zakazane zarówno w trakcie zaostrzenia objawów, jak i w okresie remisji:
- surowe mięso i ryby,
- produkty pleśniowe,
- ciężkostrawne tłuszcze zwierzęce (smalec, słonina, boczek), dozwolone są tłuszcze zwierzęce łatwostrawne (masła, śmietanki).
Produkty, które mają pozytywny wpływ na leczenie nieswoistego zapalenia jelit – dieta powinna zawierać:
- pieczone lub gotowane ryby, jako źródło kwasów omega-3 (EPA i DHA) – spożywane 2 razy w tygodniu, najlepiej tłuste ryby morskie, np. łosoś, makrela, halibut,
- tłuszcze roślinne będące źródłem kwasów tłuszczowych jednonienasyconych (oliwy z oliwek, olej rzepakowy), kwasów omega-3 (olej lniany, rydzowy) oraz kwasów tłuszczowych GLA (olej z wiesiołka, ogórecznika) – mają korzystny wpływ na łagodzenie stanów zapalnych w organizmie,
- produkty będące źródłem pełnowartościowego białka – chude mięso (drób bez skóry, cielęcina, młoda wołowina, królik), ryby, białko jaja, jaja całe w ograniczonej ilości (na miękko, omlety, jajecznica na parze), fermentowane przetwory mleczne (jeśli pacjent dobrze toleruje laktozę),
- pokarmy obniżające perystaltykę jelit (stosowane w większych ilościach zwłaszcza w okresach występowania biegunki) – kleiki ryżowe, kisiele, kluski ziemniaczane, marchew, dynia, jabłka, banany, napary z suszonych, czarnych jagód, gorzka czekolada o wysokiej zawartości kakao,
- produkty probiotyczne (zawierające bakterie probiotyczne, szczególnie Bifidobacterium infantis i Sacharomyces boulardi) i/lub synbiotyki (połączenie probiotyku z prebiotykiem) – można je spożywać w postaci produktów naturalnych, żywności funkcjonalnej lub suplementów diety.
Choroba Leśniowskiego-Crohna, jak i wrzodziejące zapalenie jelita grubego zaliczają się do chorób nieswoistego zapalenia jelit. Obydwa schorzenia objawiają się silnymi bólami brzucha oraz uporczywymi biegunkami. Dieta, obok farmakoterapii, odgrywa ważną rolę w leczeniu objawów u osób chorych. Dieta łatwostrawna, jako najczęściej stosowana dieta przy chorych jelitach, łagodzi ból brzucha i inne dolegliwości występujące w stanach zaostrzenia objawów.
W Centrum Medycznym Synexus prowadzimy m.in. bezpłatne konsultacje lekarskie dla osób zmagających się z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego czy też chorobą Leśniowskiego-Crohna.
Źródła:
- http://www.narutowicz.krakow.pl/uploaded/FSiBundleContentBlockBundleEntityBlockFilesElement/filePath/582/dieta-w-nieswoistych-zapalnych-chorobach-jelit-wyd.ii.pdf
- https://j-elita.org.pl/wp-content/uploads/2016/07/poradnik-zywieniowy-2016.pdf
